Ծերուկ հանրապետականը, Ոսկե ձկնիկը և իշխանությունը թողնելու ցանկություն չունեցող նախագահները

«Իրատեսի» հյուրն է «Հանրապետություն» կուսակցության նախագահ ԱՐԱՄ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ:

-Հրապարակվել են սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգի 7 գլուխները, Ձեր գնահատականով՝ ի՞նչ նպատակ ունեն փոփոխությունները:
-Հայեցակարգի իրավական, տրամաբանական և իմաստային հանգամանքներին չեմ անդրադառնա, «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդում կան սահմանադրական իրավունքի մասնագետներ՝ Արտակ Զեյնալյանը և Նորիկ Եղիազարյանը, որ կվերլուծեն իրավական խնդիրները, ես կխոսեմ քաղաքական նշանակության մասին: Միանգամից ասեմ՝ ակնհայտ անլուրջ և անիմաստ եմ համարում ներկայացված հայեցակարգը և դրա միջոցով ներքաղաքական խնդիրների լուծումը:
-Ի՞նչ է փոխվել Հայաստանում, որ պիտի Սահմանադրություն փոխվի:
-1999-ի հոկտեմբերի 27-ից հետո դրական առումով ոչինչ չի փոխվել, ավելին՝ հաշվի առնելով Սերժ Սարգսյանի իշխանության գալու և իշխանությունը պահելու մեթոդները, բնական եմ համարում, որ փորձելու է հնարավորն ու անհնարինը՝ պահելու իշխանությունը, և հավանաբար համարում է, որ Սահմանադրության հանրաքվեն ցանկությանը հասնելու ինքնատիպ լուծում է: Ներկայացված հայեցակարգը ՀՀԿ-ի պատվերով կարված բաճկոն է, մեկ կուսակցությանը սպասարկող օրինագիծ, այլ խնդիր չեն էլ փորձել լուծել: Մնացածը քաղաքական փաթեթավորում է, այն էլ՝ խիստ անհաջող, թափթփված ու անկապ:
-Հասարակությունը կընդունի՞ փաթեթավորումը, թե՞ թղթի կտորներ նրան արդեն պետք չեն:
-Հասարակությունը, կարծում եմ, ոչ միայն չի ընդունի և չի հավատա, այլև կընդվզի: Այն, ինչ պատրաստվել է ապահովելու երկարաժամկետ իշխանություն կարող Է հարուցել հակառակ գործընթացը: Սա այն դեպքն է, երբ հնարավոր է կրկնվի Պուշկինի «Ոսկե ձկնիկ» հեքիաթը՝ ծերուկ ՀՀԿ-ի, Ոսկե ձկնիկի և իշխանությունից հեռանալ չցանկացող նախագահի ու կոտրած տաշտակի մասով:
-Ի՞նչ է տալու ՀՀ քաղաքացուն կառավարման մոդելի փոփոխությունը:
-Քաղաքացու համար, մեծ հաշվով, մեկ է՝ ինչպես են իրեն կառավարում՝ նախագահակա՞ն, կիսանախագահակա՞ն, խորհրդարանակա՞ն մոդելով, նրա համար կարևորը իր տանը նորմալ կյանքով ապրելն է: Այդպես է ամբողջ աշխարհում: Հայաստանի հիմնական խնդիրն այսօր ժողովրդագրականն է, որը ոչ միայն չի լուծվում, այլև խորանում է արտագաղթի պատճառով: Ես չեմ տեսնում այդ խնդրի լուծման որևէ տարբերակ սահմանադրական փոփոխություններով: Երկրորդ խնդիրը չկայացած օրենսդիր, գործադիր և դատական համակարգերն են և դրանց տարանջատումը: Հայեցակարգը այդ հարցը ևս չի լուծում: Հասարակության անվստահության պատճառը կեղծվող ընտրություններն են և իշխանության ոչ լեգիտիմությունը: Սահմանադրական փոփոխությունը չի լուծում նաև այդ խնդիրը: Հայաստանը կունենա՞ պաշտպանության նախարար, թե՞ այդ պաշտոնը կհանվի ու կլինի գլխավոր շտաբի պետ, զինակոչի քանակը չի ավելանա, սահմաններում կրակոցները չեն դադարի, Հայաստանի ռազմատեխնիկական բազան չի հզորանա: Հակառակը՝ պատերազմի մեջ գտնվող երկրում գերագույն գլխավոր հրամանատար ունենալ վարչապետին՝ նվազագույնը անընդունելի է: Խորհրդարանական կառավարմամբ որևէ երկիր չունի Հայաստանի խնդիրները, որը կարող է այդ մոդելով իր զինված ուժերը ղեկավարել: ՀՀԿ անդամները 10-15 տարվա կտրվածքով Նոստրադամուս են դարձել և հերթով սկսել են մարգարեանալ, բայց ո՞վ է հաշվել այդ ժամկետը: Ո՞վ է ասել, որ կիսանախագահական համակարգը հետընթաց է: Ֆրանսիան, որ կառավարվում է այդ համակարգով, մե՞ծ հետընթաց է ապրել ու 5-10 տարի հետո փոխելո՞ւ է մոդելը: Կրկնում եմ՝ Հայաստանի օրակարգում սահմանադրական փոփոխությունների խնդիրը հնարովի է, իրական օրակարգը մի կողմ թողած, իշխանությունն առաջարկում է սեփական օրակարգը իբրև ինքնապահպանության իրավական մեխանիզմ: Եթե Հայաստանում լինեին արդար ընտրություններ, ցանկացած տեսակետ կարելի էր հանրաքվեի դնել ու հասարակության կարծիքը հարցնել: Հանրաքվեն այդ կարծիքը երևան չի բերելու, քվեարկողը՝ քվեարկող, բայց մեզանում արդյունքը որոշում է հաշվողը: Ընտրությունների մասնակիցների ցուցակների հաջորդ օրվա տպագրումը շատ ավելի մեծ ու լուրջ փոփոխություն կարող է բերել հայկական քաղաքական դաշտում ու հասարակության հավատի վերականգնման հարցում, քան Սահմանադրության կամ այլ օրենքի որևէ փոփոխություն, որոնք, միևնույն է, չեն գործում: Բայց դա չի նշանակում, որ քաղաքական կուսակցություններն ու հասարակությունը պետք է համակերպվեն այդ իրողության հետ և ոչինչ չանեն: Քաղաքական այն ուժերը, որոնք ընդունում են, որ սահմանադրական փոփոխությունների հայեցակարգը մեկ կուսակցության և անհատի իշխանությունը երկարաձգելու խնդիր է լուծում, չի բխում հասարակության ու պետության շահերից, պետք է իրավիճակը փոխելու բոլոր քայլերը ձեռնարկեն՝ ներառյալ մարդկանց փողոց դուրս բերելը: Հանրաքվեի անցկացման պարագայում ես դա ոչ միայն իրատեսական եմ համարում, այլև անխուսափելի:
-Բայց Սերժ Սարգսյանը հրապարակավ հայտարարել է, որ նախագահ, վարչապետ, ԱԺ նախագահ դառնալ չի ուզում:
-Սահմանադրական փոփոխությունները հստակ ապահովում են մեկ կուսակցության իշխանություն, իսկ ՀՀ-ում անցկացվող ընտրությունների պրակտիկան հուշում է, որ այդ կուսակցությունը կլինի ՀՀԿ-ն, որի նախագահն էլ Սերժ Սարգսյանն է: Եվ ընդհանրապես՝ Սերժ Սարգսյանը խոստացել էր, որ Հայաստանի զարգացման միակ ուղին ժողովրդավարությունն է լինելու, չորս տարի բանակցեց ԵՄ-ի հետ ու հավատացրել էր մեզ, որ ՀՀ զարգացումն ու ապագան ԵՄ արժեհամակարգի մեջ են: Խոստացել էր հայ-թուրքական հարաբերությունների բարելավում և սահմանի բացում, Համահայկական բանկ, ապահով Հայաստան: Եթե մինչև հիմա իր այդ գերկարևոր խոստումները չի կատարել, ի՞նչ երաշխիք, որ վարչապետ կամ ԱԺ նախագահ չդառնալու խոստումը կկատարի: Հավանաբար ինքն էլ զգում է, որ հասարակությունը չի հավատում իր խոստումին, այդ պատճառով էլ ցանկացած առիթով կրկնում է՝ ուղղակի փորձելով միայն առերևույթ ցույց տալ, որ ինքը տարբերվում է երիտասարդ թոշակառու դառնալ չցանկացող իր նախկին ընկերոջից:
-Վիեննայում կնքված Իրանի և վեցյակի միջուկային համաձայնագիրը ի՞նչ է փոխում տարածաշրջանում:
-Հայաստանի համար միանշանակ դրական է, որ վեցյակի երկրների ջանքերով Իրանի միջուկային ծրագրի հարցում համաձայնությունը կայացավ: Աստված տա, որ Մինսկի խմբի պետությունների ջանքերով Լեռնային Ղարաբաղի հարցի խաղաղ համաձայնագիրը ևս իրականություն դառնա այնպես, ինչպես Վիեննայում լուծում գտնվեց՝ չկան հաղթող ու պարտվող կողմեր: Վիեննայի համաձայնագիրը խաղաղության ու բարեկեցության հնարավորություններ է բացում ոչ միայն տարածաշրջանի, այլև համաշխարհային տնտեսական ու աշխարհաքաղաքական գործընթացներում: Բազմիցս հարցազրույցներով հորդորել եմ, որ ՀՀ իշխանությունները՝ սկսած նախագահի մակարդակից, այցեր կազմակերպեն հարևան ու բարեկամ ԻԻՀ: Տարածաշրջանի բոլոր երկրների նախագահները այցելեցին Թեհրան, իսկ Հայաստանը ոչ միայն չգնաց, այլև ուղարկեց մականունավոր պաշտոնյաների, որոնց Իրանում զգույշ ու ցավոտ են ընկալում: Ավելին՝ նույնիսկ պատշաճ ու սրտանց չհրավիրեցին ԻԻՀ նախագահին Հայաստան՝ իրանական կողմի քանիցս բարձրաձայնած տնտեսական և քաղաքական առաջարկների պարագայում անգամ: Հուսով եմ, որ Վիեննայից հետո Հայաստանը կփորձի քիչ ավելի ինքնավստահ գործել և վերջին շրջանի էներգետիկ հանրահավաքներից քաղած դասերի պայմաններում կաշխատի առաջնային դարձնել Հայաստանի պետության շահը, որը իր հետ կբերի նաև ռուսական կողմի պարտադրված հարգանքը և կարող է մեզ լրացուցիչ վարկեր կամ այլ բանտարկյալների վերադարձի առաջարկների հիմք տալ:
-Ի՞նչ կարող է Հայաստանն ակնկալել:
-Ելնելով Թեհրանի առաջարկներից, նվազագույնը` էներգետիկ կախումից ազատագրում: Ի վերջո՝ տեղի կունենան գործընթացներ, որոնք կախված չեն ոչ Հայաստանի իշխանություններից, ոչ ռազմավարական գործընկեր ՌԴ-ից: Հայաստանը, բացի էներգակիրների արտահանման տրանզիտային երկիր դառնալուց, կարող է լինել Իրանում գործարարություն սկսող արտասահմանյան կազմակերպությունների հենակետ և նրանց գրասենյակների հիմնական վայր՝ ելնելով իրանական կյանքի առանձնահատկություններից՝ նկատի ունեմ արևմտյան կենցաղին սովոր ապրելակերպ վարող նավթային, տրանսպորտային և արդյունաբերական ընկերությունները, որն էլ իր հերթին կաշխուժացնի անշարժ գույքի շուկան: ԱՄՆ-ի Կարնեգիի կենտրոնի վերլուծաբանները բարձրացնում են Իրան-Հայաստան-Վրաստան նոր գազամուղի կառուցման խնդիրը, ճիշտ կլիներ, որ Հայաստանի իշխանությունները «Սահմանադրություն-սահմանադրություն» խաղալու փոխարեն պահը չկորցնեն և ՀՀ էներգետիկ ռեսուրսների դիվերսիֆիկացիայի խնդիրը լուծեն՝ Մեղրիում Արաքսի վրա հէկ կառուցելու և Իրան-Հայաստան-Վրաստան գազամուղը կյանքի կոչելու համար: Վստահ եմ, որ անգամ ռազմավարական գործընկերոջ թույլ չտալու պարագայում՝ դա Հայաստանին քաղաքական լուրջ դիվիդենդներ և ապագայի համար նոր հնարավորություններ է բացելու:
-Ամառն անակնկալ թեժ ստացվեց, ինչպիսի՞ն կլինի աշունը:
-Պետք է աշխատել հանրաքվեի ենթատեքստում, որպեսզի քաղաքական դաշտում աշնանը ծավալվող գործընթացները ստիպեն իշխանություններին հրաժարվել անպատասխանատու փոփոխություններից և զբաղվել քաղաքական ու տնտեսական իրական օրակարգով: Այն է՝ գործող օրենքներն ու Սահմանադրությունը հարգելն ու անվերապահ կիրարկելը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ.- Վաղը ԱՐԱՄ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ ծննդյան օրն է: «Իրատեսը» շնորհավորում է «Հանրապետություն» կուսակցության նախագահին և մաղթում հաջողություններ անձնական ու քաղաքական կյանքում:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ